Maryam Jalali
(Shahid Beheshti Üniversitesi, Tehran, Iran)
Narges Bagheri
(Vali-e-Asr University of Rafsanjan, Rafsanjan, Iran)
Masoomeh Mahmoodi
(Mazandaran Tıp Bilimleri Üniversitesi, Müttefik Tıp Bilimleri Okulu, Sari, İran)
Özet
Günümüzde çocuk edebiyatı ve bu edebiyatın yeri, dünyanın dört bir yanından birçok yazara göre, edebiyat dizgesinde çok fazla ses getirmiştir. Yazarın metinde ciddi bir üslup kullanmaması, çocuk ve gençlerle iletişim kurmasının en iyi yoludur. Gezi yazısı, edebiyat, tarih, coğrafya ve sosyolojinin bir araya getirildiği disiplinler arası bir edebiyat olarak kabul edilir. Hem manzum hem de düz yazı olarak yazılır. Gezi yazıları yetişkin edebiyatında sağlam bir yer edinmiştir. Yetişkin edebiyatı alanında çok sayıda gezi yazısı yazılmış olmasına rağmen, çocuk ve gençlik edebiyatında bu tür henüz yeterince yerleşmiş değildir, bu nedenle uzmanlar ve çocuk ve gençlik kitapları yazarları bu konuya daha çok dikkat etmelidir. Çocuk gezi yazıları sözlük anlamı olarak yetişkinlerin gezi yazılarından farklı değildir. Ancak, yapı ve tema açısından özel muhatapları/alıcıları sebebiyle yetişkinlerinkinden bazı farklılıklar vardır.
Anahtar Kelimeler: çocuk, edebiyat, gezi yazısı, İran
Giriş
İletişim günümüz dünyasında önemli bir rol oynamaktadır. İnternet, uydu ve her türlü kitle iletişim aracı gibi yüksek teknolojinin her yerde erişilebilir olması, gezi ve gezi yazarlığının insan topluluklarında ve farklı geleneklerde ilginç ve etkili bir iletişim aracı olarak hizmet etmesini sağlamaktadır.
İran’da gezi yazıları Safeviler döneminden beri dikkate alınmaktadır ve Naser al-Din Shah Qajar (Nasıreddin Şah)ve oğlu Mozaffar ad-Din Shah Qajar(Muzaffereddin Şah) gibi krallar tarafından yazılan kitapların yanı sıra,Fath Ali Şah Qajar(Feth Ali Şah)’ın başyardımcısı olan Nazem Al Saltaneh’in Nezam al-Saltaneh’in Seyahatnamesi isimli1875 ile 1876 arasındaki Avusturya, Fransa ve Britanya gezisini anlatan gezi yazısı, Mozaffar ad-Din Şah Qajar(Muzaffereddin Şah)’ın başveziri olan Amin al-Dawla Mirza Ali Han’ın (1844-1904) Mekke’ye yaptığı geziyi anlatan seyahatnamesi ve Avrupa’da İran Elçisi olan Farrokh Khan Amin al-Dawla’nın (1814-1877) Makhaza al-Vaghaye adlı Seyahatnamesi gibi bazı saray mensupları ve siyasi figürlerin seyahatnamelerini içermektedir. Ayrıca, 17. yüzyıldan bu yana İran’a seyahat eden ve İran’ın sosyal ve siyasi koşullarını, İran halkının geleneklerini ve Safevi ve Kaçar dönemlerindeki saray devletini edebiyatlarına yansıtan
Avrupalı turistlerden geriye,çoğu Farsçaya çevrilmiş, birçok seyahatname kalmıştır. Bazı Avrupalı turistler ziyaretleri sırasında şehirleri, binaları ve şekilleri resmetmeye çalışmış; hatta bazıları Doğu ülkelerine giderken istedikleri resimleri çizdirmek için bir ressam tutmuştur.
Aslında gezi yazıları, içeriklerinde yer alan ülkelerin sosyal yaşamlarının farklı sahnelerinin iyi tasarlanmış aynalarıdır. Ancak gezi yazılarında toplumların durumlarının ve resimlerinin yansıtılması belirli bir kuraldan ziyade yazarın zevkine bağlıdır. Dolayısıyla, İran toplumunun Avrupalı turistler tarafından yansıtıldığı resimlerde bu içerikler çok farklıdır (Panahi, 2009: 47)
Atalarımız çok eskiden beri gezi yazılarına merak duymuşlar; duydukları ve gördükleri her şeyi gezi yazıları şeklinde kaleme almışlardır. Naser Khosrow’un gezi yazısı M.S. 5 yılında yazılmış en bilindik gezi yazılarından biri olarak bilinir.
İran’da yetişkinlere yönelik gezi yazısı yaygındır, ancak aslında çocuk edebiyatındaki birkaç türden biri olmasına rağmen, çocuklar arasında 1905’te popüler olmaya başlamıştır. İran çocuk edebiyatında bu türe çok az ilgi gösterildiği görülüyor, ancak bu edebi tür için düşünülen uygun fikirler göz önüne alındığında, alanın geliştirmeye değer olduğu anlaşılmaktadır.
“Edebiyat, insanın zihnini, içsel duygularını, bilinen ve bilinmeyen ihtiyaçlarını yansıtan bir aynadır. Bu nedenle toplumun bir üyesi olarak çocukların kendi edebiyatlarını seçme hakları vardır. Çocukların öğrenmeleri ve kendi seçimleri doğrultusunda okumaları için kitaplar; tarih, bilim, biyografi ve kurgu gibi çeşitli kategorilerde ve farklı başlangıç seviyelerinde mevcuttur.” (Jalali,2015: 1)
Gezi yazıları çocuklar için tarihi, kültürel, sosyal ve coğrafi bilgi sağlar. Bu tür metinler çocuklar ve gençler için hem edebi hem de tarihsel açıdan değerlidir. “Bazı gezi yazıları, bir ülkenin resmi tarih yazarlarını utandırarak o ulusun gerçek tarihini sunar” (Karaçi,2002: 23). Gezi yazısı, bir yolcunun seyahati sırasında gördüklerini, duyduklarını, hatırladıklarını ve başından geçenleri anlatması olarak tanımlanır ve pek çok bilgi içerir. (Safi,2003: 43). Çocuklar için gezi yazısı yazarken, çocukların zihinsel özellikleri, yeterli deneyime sahip olmamaları, düşük bilgi birikimi ve sınırlı kelime dağarcığı gibi bazı önemli unsurlar göz önünde bulundurulmalıdır.
İran’da çocuklar için gezi yazıları; yazarın, şehirlerin veya ülkelerin konumları dolayısıyla yaptığı gözlemleri ve tarihi binalar, camiler, kütüphaneler, çarşılar, ünlü şahsiyetler, insanların ulusal veya dini gelenekleri, coğrafi konum, nüfus, hava durumu, yerel diller ve ziyaret ettiği bölgeler hakkında bazı bilgileri anlattığı bir tür raporlamadır.
Bu araştırma 1950’den 2010’un sonuna kadar çocuklar için yazılmış bazı seyahatnameleri incelemektedir.
2. Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Türleri
Çocuklara ve gençlere yönelik edebiyat arasında farklılıklar bulunmaktadır. Bu ayrıma örnek olarak metin türlerini, modellerini ve tarzlarını verebiliriz. Genç Edebiyatında epik, lirik, manevi, ahlaki gibi çeşitli türler görülür; biçimsel açıdan baktığımızda ise küçürek öyküler, kısa öyküler ve romanlar gibi çeşitler bulunur. Üstelik yazma biçiminde kurgu dışı, kurgu ve bilim kurgu vardır. Aslında, çocuk ve genç edebiyatındaki sınırlar, onların özel nitelikli metinlere olan ihtiyaçları doğrultusunda belirlenir. Hepsinin toplumsal içeriği daha yüksek bir düzeydedir ve gençlerin ihtiyaçlarını örnek olarak gördüğümüz için onları tamamen çocuk edebiyatında bulamayız, çünkü gençler ve genç yetişkinler izleyicidir ve bu nedenle çok önemlidirler..
Şu anda çocuk seyahatnamelerinin biçim olarak yazılı ve yazısız olarak ikiye ayrıldığını söylemeliyim. Yazılı olanında seyahatname yazı ile kaydedilir; ancak modern
çağda çocuklar ve gençler tarafından oluşturulan seyahatnamenin yazısız biçimi, ziyaret edilen yerlerden ve mekanlardan çeşitli resimler ve fotoğraflar, seyahat sırasında kaydedilen videolar veya ses dosyaları ve ayrıca seyahat tanımları gibi farklı biçimlerden oluşur. Bu tür seyahatnameler bilgisayar oyunları olarak da sunulabilmektedir.
Gezi yazısı hakkında birkaç görüş bulunmaktadır. Bazı eleştirmenler gezi yazılarını kurgu dışı olarak değerlendirir ve kurgu dışı yazıları şu şekilde ayırır: “1-bilimsel kitaplar 2-toplum ve çevreyle ilgili kitaplar (sosyal bilimler) 3-icatlar ve keşiflerle ilgili kitaplar 4-aktiviteler ve eğlencelerle ilgili kitaplar 5-sanatla ilgili kitaplar 6-biyografi ve otobiyografi” (Hejazi,2004:49). Soraya Ghezelayagh, çocuk ve ergenlere yönelik metinlerhakkında şunları yazmaktadır: “Çocuk ve ergenlere yönelik dokümanların alanı bilim, teoloji, sanat ve insani becerilerin tüm alanlarını kapsar ve şu şekilde sınıflandırılır: bilimsel kitaplar (saf ve uygulamalı); sosyal bilimler kitapları (tarih, seyahatname, gelenekler, sosyal konular vb. ); insanlık (din ve felsefe, görüşler, evrim yönü vb.); biyografi (sanatçılar, sporcular, entelektüeller, bilim insanları, şairler, yazarlar, politikacılar); oyun, eğlence (spor, akıl oyunları, binalar vb.) ve bu konular hakkında kitaplar.” (Ghezelayagh, 2006: 232). Çocuk ve genç edebiyatı genel olarak üç kategoriye ayrılır: Düzyazı; Şiir; Dramatik metin. Devamında düzyazı ve şiir iki alt alana ayrılır: kurgu ve kurgu dışı (Jalali, 2015:78).
Yine de gezi yazısını İran’da her iki alıcı (çocuk ve genç) için ortak yazılan bir tür olarak göz önüne alacağım. Bu yüzden daha genel bir sınıflandırmaya ihtiyacım var. Benim sınıflandırmamın temeli, metinlerdeki özel kullanımıyla “edebiyat ” kavramıdır. Seyahat yazıları kurgu ve kurgu dışı düzyazı ya da manzum metinler olabilir.
Mohammad Bagher Hoshiar, Jabbar Baghchehban, Ebrahim BaniAhmad ve Abbas Yamini Sharif öyküsüz edebiyatı yaratan öncülerdir. Bilgilendirici metinler aracılığıyla çocukları bilinçlendirmeye özen göstermişler ve çocuklar için kitap eksikliği konusunda da endişe duymuşlardır. Ayrıca bilgilendirici metinleri daha sürükleyici hale getirmek için hikâye veya yarı hikâye yapısını kullanmışlardır. Mohammad Bagher Hoshiar’ın 1953 yılında Danesh amuz dergisinde yayımlanan ve çocukların doğa olayları hakkındaki bazı sorularını yanıtlamaya çalışan bir baba ile oğlu arasındaki konuşma kalıbını kullandığı Hazar Gölünde Gemi bu türde sınıflandırılır. Nazi’nin Gökyüzüne Seyahati 1959 yılında Naghmeye Kudak dergisinde yayımlanan bir yarı öyküdür. Okul öncesi çocuklar ve ilkokul öğrencileri için yazılmıştır. Okuyuculara ay ve yıldızlar hakkında bilgi verir.
1960’lardan sonra rahmetli Nader Ebrahim 1977’de Safarhaye duro deraze hami VA kami dar vatan‘ı [Hami ve Kami’nin ülke çapında uzun yolculuğu] İran’da yayımladı. Bu kitap yaşlılar ve çocuklar arasındaki psikolojik ilişkiyi ortaya koymaktadır.Gezi yazıları 2000 yılından bu yana daha iyi bir nitelik ve nicelikte yayımlanmaktadır. Mohammad Kazem Mazinai 1990 yılında gezi yazısı türünde Kayıp Deniz ve Panj Ruz Dar Nimruz‘u [Gün Ortasında Beş Gün] yazmıştır. Bu kitapları Sistan ve Belucistan eyaletine yaptığı seyahat sırasında yazmış,eserinde bu topraklar ve yerli halkın özelliklerini anlatmıştır. Seyahat programının bir kısmı çocuklar, bir kısmı da gençler içindir.
3.İranlı çocuklar için yazılmış farklı seyahatnameler
İranlı çocuklar için yazılan seyahatnameler genellikle yetişkinler tarafından oluşturulmaktadır. İran yetişkin seyahatnamelerinde alegorik seyahatname olarak bilinen başka bir tür daha vardır. Bu seyahatname türü İran çocuk edebiyatında uygulanmamıştır. Bununla birlikte, İran’da çocuklar tarafından yazılan bazı seyahatnameler de vardır ve bunlar çoğunlukla gençlik ve çocuk yayınlarında okuyucu denemeleri olarak yayımlanmaktadır. Bu seyahatnameler nadiren kitap olarak basılmıştır. Bu yazıda onlardan bahsetmeyeceğim.
Gerçek Seyahatname:
Bu seyahatnameler gerçekte yaşanmış seyahatleri anlatır ve yazar seyahati sırasında gördüklerini, duyduklarını ve başından geçenleri kaleme alır.
Abbas Yamini Şerif 1966 yılında Donyagardie jamshido Mahshid [Cemşid ve Mahşid tüm dünyayı dolaşıyor] adlı ilk Seyahatname kitabını yayımlayan kişidir. Yazar, Cemşid ve Mahşid adlı iki karakter aracılığıyla çocuklara çeşitli ülkelerden insanların yaşamlarını ve kültürlerini hikaye biçiminde tanıtmaya çalışır. Anlatıcı, her yeni ülkenin iklimsel ve coğrafi durumunu betinler Ardından, her ülkenin görünüşünün, giyiminin, yaşam alanlarının, ulaşım araçlarının, mutfaklarının, çiftçiliklerinin, el sanatlarının ve gelenek görenelerinin özelliklerini açıklar. Daha sonra, yaşlı bir misafir olan Tiran’ın ve çocukların anlattığı hikâyeleri aktarır. Kitabın sade bir dili vardır ve muhatabın bilgi ve alıcısının bilgi birikimi ile uyumludur. (Mohammadi & Gaini, 2001: 860). Necef Ali Mohajer tarafından yazılan ve yazarın çocukluğunda Kerbela‘ya yaptığı seyahati anlatan Zire navdane tala [altın iniş borusunun altında] gibi çocukların eğlence yerlerinin, tarihi ve dini yerlerin yanı sıra farklı şehirlere ve ülkelere aşina olmalarını sağlamak için birçok kitap yayımlanmıştır. Ramak Nik Talab (2005), Bita shajareh (2008) ve Fariba Bashiri (2007) de birkaç ciltlik Safarhaye Dara VA Sarah dar Iran [Sarah ve Dara’nın İran Seyahatleri] serisini yazmışlardır. Sarah ve Dara, İran’ın dört bir yanını gezen ve çocukların İran şehirlerinin geleneklerini, göreneklerini ve insanlarını tanımalarını sağlayan; çocukların en sevdiği iki karakterdir. “Bay Haşimi’nin Ailesi’nin Hikayesi“, çocuklar için yazılmış en sevilen gezi yazılarından biridir ve ilkokul üçüncü sınıf
ders kitabıdır. Gholam Ali Haddad Adel tarafından yazılmıştır ve 20 yıldır okul kitapları arasında yer almaktadır. Bir iş gereği için seyahat eden Bay Haşimi’nin ailesi yolculuklarına Kazerun’dan başlarlar ve Neyşabur’a ulaşmak için birkaç şehirden geçerler. Çocuklar İran’ın farklı şehirlerinin dini, kültürel, tarihi ve coğrafi özelliklerini öğrenirler.
Kurgusal Seyahatname: Bu tür seyahatnamelerde yazar gerçekte seyahat etmemekte ancak görüş ve düşüncelerini bir seyahatname şeklinde anlatmaktadır. Bu seyahatnameler şu şekilde sınıflandırılır: Felsefi Seyahatnameler; Etik-Dini Seyahatnameler, Sosyal Seyahatnameler ve Bilim-Kurgu Seyahatnameleri.
İran’da bilim-kurgu seyahatnameleri daha çok gençler için yazılmaktadır. Oxford İngilizce Sözlüğünde bilim-kurgunun tanımı şu şekildedir: “Gelecekteki bilimsel keşifleri, büyük çevresel ya da sosyal değişimleri ve benzerlerini konu alan; sıklıkla uzay ya da zaman yolculuğunu ya da diğer gezegenlerde yaşamı içeren kurgu” (Bkz. Adams, 2004:170).
Bilim-kurgu türünde gençler için yazılmış İran seyahatnameleri aşağıdaki gibidir: Bazgasht be Zamin pas az Zohour [Tezahürden Sonra Dünyaya Dönüş] (Rahimi Bandar Abadi ،2002); Raz-e Ghal’eye Aflak [Aflak Kalesinin Sırrı] (Navaei Lavasani, 2009); Sari’tar az Nour [Işıktan Daha Hızlı] (Hoseinein ،2010); Mosafer-e Sayareye Urapus [Urapus Gezegeninin Yolcusu] (Najafi ،2001); Majmou’e Dastan’haye Elmi Takhayoli [Bilim-Kurgu Öyküleri] (Azimi ،2003); Mantaghe’ye Sefr-e Fazaei [Sıfır Uzay Bölgesi] (Navaei Lavasani, 2009).
Örneğin, Raz-e Ghal’eye Aflak [Planetaryum Kalesinin Sırrı] (Navaei Lavasani, 2009) adlı öyküde Niloufar adlı bir kız tuhaf bir metal nesne bulur ve ardından erkek kardeşi ve amcası Mahmoud ile Falak-ol-Aflak Kalesi’ni keşfetmeye gider. Ancak kahramanlarımız aniden bayılırlar ve uyandıklarında kendilerini başka bir gezegende bulurlar. Orada, Piro (uzaylı arkadaşları) ile birlikte Zaxis’lere (uzaylı yaratıklar) Airos’un egemenliğinden kurtulmaları için yardım ederler. Hikâyenin kahramanları bilinçsizce başka bir gezegene giderler.
Hikâye karakterlerinden biri genellikle kahraman olarak tanıtılır ve olaylar onun etrafında döner. .. Bu kahraman bazı öykülerde yer değiştirirken, bazılarında sabit ve değişmezdir. Çocuklar tek başlarına seyahat edemeyeceklerinden ve aileleriyle seyahat etmeleri gerektiğinden, aileleriyle ve genellikle kız veya erkek kardeşleriyle birlikte seyahat ederler. İş gereği veya eğlence için seyahat edebilirler. Şimdiye kadar incelenen eserler arasında sekiz eserin kahramanları aileyle ya da yalnız seyahat eden kız ve erkek kardeşlerdir. Genellikle ana karakterler gelişen karakterler değildir ve değişmeden kalırlar. Ancak gittikleri ulusların kültüründen, geleneklerinden etkilenebilir ve yeni eğitimler alıp, tarihsel ve sosyal bilgiler öğrenebilirler. Gezi yazıları çeşitli kültürel, tarihi, sosyal ve doğal konularda değerli bilgiler içerir. Her biri çocuklar için kaleme alınmış gezi yazılarında uygulanabilir. Seyahat raporunda zaman ve yer iki önemli faktör olarak kabul edilir. Uzun zaman alan gezi yazılarında zaman sıralaması çok önemlidir. Bu yazınsal türde seyahat belirli bir zaman veya noktadan başlar ve başka bir zaman veya yerde sona erer. Okur, anlatıcı ya da yazarla birlikte adım adım ilerler.
Raz-e Ghal’eye Aflak‘ın yazarı, diğer gezegenlere seyahat etmenin ve egzotik uzaylılara aşina olmanın nesnel tezahürlerini bilim kurgu formu vermek için kullanmıştır. Bu öykünün bir seyahatname olması, diğer öykü unsurlarının öne çıkmasına yardımcı olmuştur. Bilimkurgu unsurlarının diğer öykü unsurlarından ayırt edici yönü, bu tür öykülerdeki işlevleridir; örneğin bilimkurguda sahne kurma unsuru inanılmaz sahneleri betimler. Uzaylıların ve insan dışı canlıların varlığından dolayı tavsifleri onları özel kılar. Bilimkurguların olay örgüsü, birbirini izleyen karışıklıklar, gerilim ve bilime karşı olası gerçekçilikten oluşur. Bu tür öykülerde bilim ya da seyahatname temalarının olması eserin kurgusal olmasına çok yardımcı olur. Bu öykülerdeki bilinmeyen durumlar nedeniyle, yazarın öykünün tüm yönlerine hâkim olabileceği ve belirsiz durumları betimleyebileceği bir bakış açısına ihtiyacı vardır.
4. Çocuklar ve gençler için yazılan gezi yazılarının amaçları
İran’da gençlere ve çocuklara yönelik gerçekçi seyahatnameler çoğunlukla dini yerler hakkında yazılmıştır. Bu yaş grubunu eğlendirmek ve zihinsel deneyimlerini geliştirmek için sunulan seyahatnameler çoğunlukla kurgusaldır. Son zamanlarda, İran’daki gençler ve çocuklar için Naser Khosrow’un seyahatnamesi gibi eski seyahatnamelerin bazı yeniden yazımları yapılmıştır. Naghmeh Alibeikzadeh tarafından yeniden yazılan Safarnameye Naser Khosrow [Naser Khosrow’un Seyahatnamesi], Hosein Amouzgar tarafından yeniden yazılan Safarnameye Naser Khosrow be Zabane Emrouzi [Modern Dilde Naser Khosrow’un Seyahatnamesi] (2002) ve Alireza Kamari tarafından yeniden yazılan Mosafere Gheble [Kıble Yolcusu] (2011) bu seyahatnamelerin bazı örnekleridir: Çocukları seyahat kavramıyla tanıştırmak şunları sağlayabilir:
– Seyahati sağlıklı bir eğlence faaliyeti olarak tanımlamak;
– Çocukları diğer coğrafi yerler ve kültürlerle tanıştırmak;
– Detayları gözlemleme ve kaydetme konusunda çocukların zihinlerini güçlendirmek;
– Çocukların hayal gücünü geliştirmek;
– Çocukların imkânsız seyahat deneyimlerini hayal ederek eğlenmelerini sağlamak;
– Çocukların iletişim becerilerinin gelişmesine katkıda bulunmak.
Aşağıda görüleceği üzere pek çok seyahatnameyi ve bu seyahatnamelerdeki temaları bir araya getirdim. Bu temalar, çocuklar için seyahat yazımının bahsettiğim amaçlarını doğrulamaktadır.
Aşağıdaki tablolar hikayelerin temalarını göstermektedir:
| Çocuk Hikayeleri | Tema ve Tür | |
| Safar be Shahre Soleiman (Soloman Adalarına Yolculuk) Solomon’s City) | Kültürel Kurgu | |
| Safar-e Saltanati be Behesht [Cennette Kral Yolculuğu ] | Eğitsel Kurgu | |
| Safar-e Barf [Kar Seyahati] | Eğitsel Kurgu | |
| Aghaz-e Safar [ Seyahatin Başlangıcı] | Gerçekçi bireysel deneyim | |
| Shahr’e Badkonak’ha [Balonlar Şehiri] | Kültürel Gerçekçilik | |
| Az Ghatar ta Kashti [Trenden Gemiye] | Bireysel Deneyim | |
| Safar-e Daryaei [ Deniz Yolculuğu] | Bireysel Deneyim | |
| Safar’haye Atal O Matal [Atal ve Matal’ın Seyahati ] | Eğitsel Kurgu | |
| Se Hamsafar [Üç Yoldaş ] | Bireysel Deneyim | |
| Hamsafar Bash va Bebin [Benimle Gez ve Gör] | Kültürel Gerçekçilik | |
| Safar-e Cheshmeh’ha [Gözlerin Seyahati] | Eğitsel Kurgu | |
| Safarname’ye Kotouleh [Kotuleh’nin Seyahatnamesi] | Kültürel Gerçekçilik | |
| Panj Rouz dar Nimrouz [Yarım Günde Beş Gün] | Kültürel Gerçekçilik | |
| Darya’ye Gomshode [Kayıp Deniz] | Kültürel Gerçekçilik | |
| Ka’beh dar Ghalb-e Kouchakam [Küçük Kalbimdeki Kabe ] | Dini Gerçekçilik | |
| Zir-e Navdan-e Tala [Altın Yağmur Suyu Borusunun Altında] | Dini Gerçekçilik | |
| Genç Hikayeleri | Tema ve Tür | |
| Bazgasht be Zamin pas az Zohour [Tezahürden Sonra Dünyaya Dönüş ] | Dini Bilim Kurgu | |
| Houshmandan-e Sayareye Urak [Urak Gezegeninin Dahileri the Urak Planet] | Eğlence, Bilim Kurgu | |
| Bazmandegane Sayareye Mairox [Mirox Gezegeninin Kurtulanları] | Politik Bilim Kurgu | |
| Mosafer-e Sayareye Urapus [Urapus Gezegeninin Yolcuları ] | Eğlence, Bilim Kurgu | |
| az-e Ghal’eye Aflak [Aflak Kalesinin Sırrı ]. | Kültürel Gerçekçi | |
| Sari’tar az Nour [Işıktan Daha Hızlı] | Etik Bilim Kurgu | |
| Mantaghe’ye Sefr-e Fazaei [Zero Space Region] | Sosyal Bilim Kurgu | |
| Safar be Sarzamin Eshgh [Sevgi Gezegenine Yolculuk ] | Dini Gerçekçilik | |
| Gozideye Safarnameye Naser Khosrow be Zabane Emrouz [ Modern Dilde Naser Khosrow’un Seyahatnamesi] | Tarihsel Gerçekçilik | |
| Mosafere Gheble [Kıble Yolcusu] Safarnameye Naser Khosrow Ghobadiani [Naser Khosrow Ghobadiani’nin Seyahatnamesi] | Tarihsel Gerçekçilik | |
| Kamtar az Khasi dar Miqat Miqat’ta az bir süre] | Dini Gerçekçilik | |
Sonuç
İran’da çocuklar ve gençler için birçok gezi yazısı yazılır. Bu da söz konusu edebiyatın takipçileri olduğunu göstermektedir. Çocuklar ilkokulun son yıllarında zihinsel olarak büyüdükleri için edebiyata daha fazla ilgi duymaya başlarlar. Bu nedenle sosyal bilimlerle ilgili kitaplar ve gezi yazıları aracılığıyla farklı ülke ve şehirlerin kültür ve gelenekleriyle tanışmaları gerekir. Çocukların gezi yazılarına ilişkin anlama düzeyi ve zihinsel özellikleri açısında farklılık bulunmaktadır.. Çocuklar için gezi yazılarının kalitesi 2000 yılından bu yana artmaktadır ve bu tarihten itibaren pek çok gezi yazısı yayımlanmıştır. Pek çok gezi yazısı yayımlandı. Yazarların çocuk edebiyatını daha hassas ve profesyonelce incelemeleri halinde, bu tür eserler hem nitelik hem de nicelik açısından büyük ölçüde gelişecektir.
Referanslar
Amouzadeh Khalili, F. (1989). Safar be Shahre Soleiman (Travel to the Solomon’s City). Tehran: Amir Kabir Publications.
Amouzgar, H. (2012). Safarnameye Naser Khosrow be Zabane Emrouz [Travelogue of Naser Khosrow in Modern Language] Tehran: Ganjineye Adabiate Kohan Publications.
Arabzadeh, H. (2004). Hamsafar Bash va Bebin [Travel with Me and See]. Tehran: Ghalam Publications.
Azimi, Z. (2003) Majmou’e Dastan’haye Elmi Takhayoli [Science-Fiction Stories] Babolsar: Rojin Publications.
Bashiri, F. (2007). Safarhaye Dara VA Sarah dar Iran[Travels of Dara and Sarah across Iran-Orumieh], Tehran: Kanune parvareshe fekrie kudakan VA nojavanan.
Chatrnour, H. (1983). Aghaz-e Safar [The beginning of Travel]. Tehran: Gheseye Jahan Nama Publications.
————-(1983). Az Ghatar ta Kashti [From Train to the Ship]. Tehran: Gheseye Jahan Nama Publications.
————-(1983). Shahr’e Badkonak’ha [The City of Balloons] Tehran: Javaneh Publications.
Ebrahim, N. (1977). Safarhaye duro deraze hami VA kami dar vatan [the long journey of Hami and Kami across the country], Tehran: Sorush publication.
Esmaeili, F. (1988). Safar-e Daryaei [Traveling by Sea]. Tehran: Chakavak Publications.
Ghayour Kazemi, F. (2009). X va Y Bazmandegane Sayareye Mairox [X & Y, the Survivors of Mirox Planet]. Mashhad: Sokhan Gostar Publications.
Ghezelayagh, Soraya (2006).Adabiate kudak VA nojavan VA tarvije khandane[children and adolescents’ literature and cultivating reading culture], Tehran: Samt.
Grogan, H. (2008). Kamtar az Khasi dar Miqat [Less than a Twig in Miqat], a Travelogue of Hajj-e-Tamattu 2008. Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults.
Haddad Adel, G. (2009). Social science book of the third grade of primary school, Tehran; Amuzesh VA parvareshi.
Hasanbeigi, E. (2001). Ka’beh dar Ghalb-e Kouchakam [Kaaba in my Little Heart]. Tehran: Sepid Publications.
Hejazi, B. (2004).Children and adolescents characteristics and aspects’ literature [vizhegiha va janbeha adabiyate kudak]Tehran: Roshangaran VA Motaleate zanan.
Hemati, H. (1990). Safar-e Saltanati be Behesht [Royal Travel to Heaven]. Tehran: Koushiran Kou Publications.
Hoseinein, M. (2010). Sari’tar az Nour [Faster than the Light] Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults
Jalali, M. (2015).” Female Writers and the Millennial Myths of Shāhnāmeh in Iranian Children’s Literature 19902000”, Education Journal. Special Issue:Gender, Peace and Education. Vol. 4, No. 1-1, pp. 1-5. doi:10.11648/j.edu.s.2015040101.11.
Kalhor, F. (1996). Houshmandan-e Sayareye Urak [Geniuses of the Urak Planet]. Tehran: Ghadyani Publications
Kamari, A. (2011). Mosafere Gheble [The Passenger of Qibla] Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults.
Karachi, R. (2002).Didarhaye dur- adabiate safarnameye[far visits], Tehran: Chapar.
Katouli, H. (1991). Safar-e Cheshmeh’ha [Travel of Rivers]. Tehran: Astane Ghods Publications.
Khansari, A. (1990). Se Hamsafar [Three Traveling Companions]. Tehran: Hamkelsai Publications.
Najafi, A. (2001). Mosafer-e Sayareye Urapus [The Passenger of Urapus Planet]. Tehran: Zekr Publications.
Navaei Lavasani, H. (2009) Raz-e Ghal’eye Aflak [The Secret of the Aflak Castle]. Tehran: Soore Mehr Publications
————- (2009). Mantaghe’ye Sefr-e Fazaei [Zero Space Region] Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults
Nik Talab, R. (2005). Safarhaye Dara VA Sarah dar Iran[Travels of Sarah and Dara across Iran Kerman]. Tehran: Kanune farvareshe fekrie kudakan VA nojavanan, Vol 2.
Mazbanani, M. (1997). Panj Rouz dar Nimrouz [Five Days in Half a Day]. Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults.
————-(1992).Darya’ye Gomshode [The Missing Sea]. Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults.
Mazinani, M. (1990).panj ruz dar nimruz[ five days in mid- day], Tehran: Kanune parvareshe fekrie kudakan VA nojavanan.
Mohajer, N.A.(2007). Zir-e navdane tala[under the golden downpipe]. Tehran: Kanune farvareshe fekrie kudakan VA nojavanan.
Mohammadi, M., Hadi Vaghabeni, Z. (2001). Tarikhe adabiate kudak Iran[the history of children literature of Iran], Tehran, Chista, v 6.
Panahi, A. (2009) “Manifestations of the culture of the Iranian people to travel“, Monthly history and geography, No. 133, June, S50-45.
Pour Esmaeili, H. (1990). Safar’haye Atal O Matal [Travels of Atal & Matal]. Tehran: Sherkate Khas Publications.
Rahimi Bandar Abadi, E. (2002) Bazgasht be Zamin pas az Zohour [Return to the Earth after the Manifestation] Ghom: As’har Publications
Roberts, A. (2000), Science Fiction, London: Routledge.
Safi, Gh.. (2003).Aeen negaresh VA virayesh[the principles of writing and editing], Tehran: Arasbaran.
Seyed Arab, Z. (1991). Safar-e Barf [Tavel of Snow]. Tehran: Soroush Publications.
Shajareh, B. (2008). Safarhaye Dara VA Sarah dar Iran[Travels of Dara and Sarah across Iran-Isfahan], Tehran: Kanune parvareshe fekrie kudakan VA nojavanan, Vol6.
————- (2008). Safarhaye Dara VA Sarah dar Iran-Travels of Dara and Sarah across Iran[Ghom and Kashan], Tehran: Kanune parvareshe fekrie kudakan VA nojavanan, Vol7.
Zemanati Yar, M. (2003). Safar be Sarzamin Eshgh [Travel to the Love Land]. Tehran: Institute for the Intellectual Development of Children and Young Adults.
Yamini Sh. (1956). Donyagardie jamshido Mahshid [Jamshid and Mahshid traveling all around the world]. Tehran: Sepehr ,Amir Kabir publisher.
İngilizceden Türkçeye Çeviren: Sozdar Lorin Karabiber
Çeviri Editörü: Rabia Gürbüz, İrem Karakoç
Çeviri Editörü ve Son Okuyucu: Fatih İkiz
Kaynak Metin: Jalali, M., Bagheri, N. & Mahmoodi, M. (2016). Travel Writing in Children and Adolescent’s
Literature in Iran. Advances in Language and Literary Studies, 7(2), 1-6. Erişim Linki:
https://journals.aiac.org.au/index.php/alls/article/view/2088.
