Inbook, herkesin erişimine açık ve ücretsiz bir okuma sunan, soyut yönler ve ayrıntılı anlatım ile dile büyük dikkat gösterilen, sembollerle oluşturulmuş bir anlatıma sahip kitaplara verilen addır. Bu yazıda InBook’un doğuşundan, günümüzdeki gelişimine kadar nasıl bir değişime uğradığını göreceğiz.
Dâhil Olma ve Katılım için Sembollerle Oluşturulan Kitaplar
Okuma eyleminin, en azından son iki yüz bin yıldır anatomik değişikliklerden ziyade kültür düzeyinde bir evrim gerçekleştiren homo sapiens’lerin yani bizim, insan toplumu olmamızı sağlayan bilginin, anlatıların katmanlaşmasına katkı sağlayan, kültüre ve mitlere ulaşım için ayrıcalıklı bir erişim kanalı olduğunu biliyoruz.
Tarih boyunca, küçük yaşlardan itibaren okuma öğretilmeyen zihinsel engelli kişiler, yayınlanan öneriler arasında kendilerine uygun materyalleri de de bulamadıkları için, farklı biçimlerde sosyal ortama katılımın temelini oluşturan okuma erişimden dışlanmışlardır. Bu durum, hâlihazırda kırılganlık durumlarına eklenen bir mahrumiyet olmuştur.
Alternatif Dil İletişimi (ADİ) alanı, başlangıçta ifade biçimine ve motor engellilik durumuna iyice odaklanılarak geliştirilmiştir; en basitten en karmaşığa doğru ilerleyen sosyal bağlama katılabilmek için mekânsal ve zamansal anlayış ile farkındalığı desteklemenin önemi giderek daha fazla anlaşılmaktadır.
ADİ’nin işin içine girmesi, çocuğun ortamına görev çizelgesi, günlük ajanda, sıfatlara ya da düzenlemelere bağlı etiketler, tema tabloları ve kişinin ihtiyacına göre yapılandırılmış, ana tablo adı verilen genel kelime dağarcığı gibi bir dizi aracın dâhil edilmesi anlamına gelmektedir.
İlk unsur olarak ele alınmasalar da bu araçların yanı sıra çocuğun deneyimine dayanan veya mevcut yayınlanmış metinlere uyarlanan kitaplar da önerilmekteydi (ilerideki “özelleştirilmiş kitaplar” kısmına bakabilirsiniz).
Bu sembol kitapların, “karmaşıklığa kademeli olarak girilmeyi sağlamak açısından” genellikle, metni yalnızca kısmi sembollerle ifade edebileceği düşünülüyordu.
Aileler, sektörde çalışanlar ve öğretmenler ile yapılan iş birliği, sadece tam olarak yapılan, bütüncel bir çevirinin, duygusal ve sözcüksel açıdan zengin anlatıları destekleyebileceğini açıkça ortaya koymuştur.
Zaman içerisinde çocukların ve gençlerin yaşam ortamlarında kitapların doğal paylaşıma yönelik ekolojik bir araç olduğu da kabul edilmiş ve bu açıdan, “herkes, kendini bir kitap seçip okuyacak kadar yeterli hissetmeli,” fikri sembollere maruz kalmanın ilk ilkesi olarak kabul edilmiştir. Bu, “Nati per leggere”[1] fikrinin doğuşundan itibaren stratejilerle ve amaçlarla paylaşılan bir sezgidir.
Sembollerden Oluşan Bir Dil
ADİ konusunda dünyada ve özellikle İtalya’da farklı özelliklere ve uygulamalara odaklanan çeşitli yaklaşımlar bir arada bulunmaktadır.
Özellikle, sembollerin temel olarak görsel bir destek olarak mı kullanılacağı yoksa başlı başına geliştirilecek bir dil olarak mı ele alınacağı konusunda önemli bir fikir ayrılığı vardır.
İkinci yöntemin, engelli kişilerin kitaplarda bulunan önemli kültür seviyesine erişme ihtiyaçlarına, isteklerine ve haklarına yanıt vermeye çalışmak için daha uygun olduğu açıktır.
Bilimsel literatür, ADİ gibi belirli bir bağlamla karşılaştırıldığında kritik sorunlara rağmen, özellikle morfoloji olmak üzere ayrıntılar açısından da zengin bir betimlemeyi deneyimlemenin önemini belirtir (Binger, Light, 2008).
Özelleştirilmiş Kitaplar
Sembollerle yazılan bu kitaplar şu ana kadar diğer ülkelerde neredeyse hiç rastlanmayan, İtalya’ya özgür bir durumdur.
UONPIA’da (Çocuk ve Ergen Nöropsikiyatrisi Operasyon Birimi), içeriği kişiye özel dikilmiş bir elbise gibi çocuğun ilgi alanlarına, yeteneklerine ve içinde bulunduğu duruma, başka bir deyişle yakınındaki gelişim alanına uygun kitapları özelleştirmeye başladık.
Özelleştirilmiş kitaplar kişiselleştirilebilir; özel ilgi alanlarına (itfaiyeciler, buldozerler) ya da büyük bir tutkuya (Örümcek Adam) göre, pozitif ya da negatif (deniz kıyısına tatile gitmek, hastaneye yatmak) ama duygusal açıdan önem teşkil eden bir deneyim etrafında inşa edilebilir.
Konunun, çocuk için yüksek bir motivasyon düzeyine sahip olması gerekir; çünkü karmaşık engelleri olan, dilsel anlamada ciddi zorluklar yaşayan, dikkat güçlüğü çeken ya da ilgi alanı minimum düzeyde olan çok küçük çocuklar için genellikle olası ilk temas noktası “konu” olacaktır.
İçeriği dilsel olarak ve anlatım yapısı açısından düzenlenmiş, hâlihazırda yayımlanmış eserlerden başlayarak özelleştirilen kitaplarda, çocuğun deneyimine daha yakın hale getirilmesi açısından resimler ve fiziksel erişim imkânları da dâhil olmak üzere birtakım noktalar üzerinde oynanabilir.
Tüm çocuk kitaplarında olduğu gibi bu kitaplar da tekrarlar ve duygularla oynanarak çocuğa daha zengin ve daha iyi yapılandırılmış bir dil gösterebilme ve diğer çocukların okudukları hikâyelerin aynısını okumalarını sağlama avantajına sahiptir. Böylece özel gereksinimli çocuklar, sınıftaki diğer çocuklarla da bir paylaşım içinde olabilirler.
Bu kitaplardaki odak noktası güdülemek ve çocuğun ilgisini çekmektir. Bu yaklaşımda “kitap, kişiye özel değilse işe yaramaz, ilgi çekmez,” mantığı hâkimdir.
Yuvalardaki ve Kütüphanelerdeki Sembol Kitaplar
Bu kitaplar, kendilerini yaratan çocuklarla birlikte çocuk yuvalarına girmiş ve kısa sürede, bunlar için rekabet etmeye başlayan diğer çocukların, hatta en küçüklerin bile ilgisini çekmiştir.
Aynı dönemde, Verdello kasabasında, UONPIA’nın sezgisi doğrultusunda belediye ile yapılan anlaşmanın meyveleri toplanmış ve bu kitaplar halk kütüphanesine de girmiştir. Bahsettiğimiz dönem 2006 yılıdır.
Kişinin kendi yolculuğunu, ortamla ilgili kendi ürünlerini ve fikirlerini paylaşması, ayrıca bu ürünlerin kişinin içinde bulunduğu kamusal alanlarda yer alması, herkese sunulması anlamına gelen bu iki olgu, başlangıçta yavaş olsa da artarak kültüre erişim ve topluluğa katılma haklarına somutluk kazandırmıştır.
Böylece, sembollerle oluşturulan kitaplara erişilebileceğine dair yaygın bir beklenti oluşmuştur. Bu da, aralarından seçim yapılabilecek, sembollü pek çok kitap bulunması demektir.
Ancak başlangıç motivasyonu ve klinik durumlar için temel teşkil etse bile, gerek ihtiyaç duyulacak muazzam kaynaklar, gerek paylaşımlarla ilgili olası zorluklar bakımından bu işçiliğin gerçekleşmesi yetersiz görünmektedir.
Kişiye Özel Kitaplardan InBook’a
Bu süreç boyunca, kapsayıcı değerleri ve modellerin tutarlılığını anlamak için, kişiye özel kitaptan, Milano ve Verdello’daki Centro Sovrazonale di Comunicazione Aumentativa’da (Alternatif Dil iletişimi için Bölgelerüstü Merkez’inde) (CSCA) oluşturulan InBook’a bir geçiş yaşanmıştır.
|
Bu ismin ilk kez, CSCA’daki deneyimlerin sistematik olarak derlendiği, Antonella Costantino tarafından yazılan ve 2011 yılında Erickson tarafından basılan Costruire libri e storie con la CAA. Gli IN-book per l’intervento precoce e l’inclusione (ADİ ile kitaplar ve hikayeler oluşturmak. Zamanından önce müdahale ve katılım için IN-Book) adlı kitapta geçtiği görülür. Bu model Milano Bicocca ve Venedik Ca’ Foscari üniversitelerinde karşılaştırılarak dil açısından daha da geliştirilmiş ve ileride üzerinde duracağımız, kütüphanelerin de dâhil olduğu bölgesel projeler kapsamında oluşturulan çeşitli ekiplerce kitap çevirilerinde test edilmiştir. Bu modelin en önemli özelliği, dilsel bir paradigma ve sürekli uygulama yapan bir topluluğun karşılaştırma yapması sayesinde özgün anlatıya sadık olması ve tam olarak sembollere çevrilmiş olmasıdır. Bu InBook modeli, tutarlılığını ve geliştirilmesini garanti eden Centro Studi Inbook (csinbook.eu) (Inbook İnceleme Merkezi) tarafından takip edilmektedir. |
|---|
*Bu kitap bir Inbook’tur.
Özellikleri şöyle sıralanabilir:
- Özgün kitaptaki metin ve resimler ile anlatı ve diyalog temposuna sadakat;
- Cümlenin tamamının (artikeller, zamirler, bağlaçlar dâhil) ve dilimize özgü morfolojik özelliklerin (örneğin artikellerin türü ve sayısı) sembollerle yazılmasını içeren kompozisyon kurallarına uygun sembolik sistem;
- Çoklu modaliteye[2] uygun gösterim (her sembol, çizilmiş bir öğe ve üst kısmında küçük harflerle alfabeye uygun yazılmış bir yazıdan oluşur. Bu çizim ve yazı, ikisini birleştiren bir kutucuğa yerleştirilir);
- Okuma metinlerinde olduğu gibi semboller de siyah beyazdır;
- Okuma sırasında modelleme kullanımı: Okuma sırasında semboller, parmakla görsellerin ya da kelimelerin üzerini kapatmamaya özen gösterilerek tek tek, anlatının hızı ve temposu korunarak işaret edilir. Bu sayede, okunan kelime ile ilişkilendirilen sembolün varlığı, dinleme eylemine bağlanır ve dinleyici, metni daha kolay takip edebilir (Modelleme kullanılarak yapılan okuma örneklerinin videolarına Centro Studi Inbook web sitesinden ulaşabilirsiniz).
Bu modelleme, tıpkı dil gibi, dinamiktir ve literatürdeki bilimsel kanıtlara, dilsel-iletişimsel, görsel algısal, grafik, teknolojik ve alandaki saha araştırmalarına ve bilgi dönüşleri ile Inbook’ların kullanıldığı ortamlardaki paylaşımlara atıfta bulunularak Centro Studi’de gerçekleştirilen karşılaştırmalarla sürekli evrim geçirir.
Konuya İlişkin Yuvalarda Gerçekleştirilen Araştırmalarda Elde Edilen Bazı Bulgular
CSCA son dört yılda, IRCCS Mario Negri Farmakolojik Araştırma Enstitüsü ile iş birliği içinde, Milano ve Mantova’daki yuvaları kapsayan iki araştırma gerçekleştirmiştir.
Bu araştırmalarda konuyla ilgili olarak iki bilgi ortaya çıkmıştır:
- Inbook kitapların yüksek sesle okunmasına maruz kalmanın getirdiği dilsel destek, özellikle morfolojik yönden büyük zorluklarla karşı karşıya olan öğrenciler için önemlidir.
Aşağıdaki şekilde, sınıf kümesi içinde (grup A, Inbook) birbirinden epey uzakta bulunan iki öğrencinin, birkaç ay sonrasını temsil eden t2 zaman diliminden sonra çok daha yakınlaştıkları görülmektedir; bu birkaç aylık sürede öğrenciler Inbook’ların sadece yüksek sesle okunmasına maruz bırakılmışlardır.
Şekil 1: ÇDAT (çocuklarda dilbilgisel anlama testi). (Başlık: t0 ve t2 zamanlarında, gruplardaki hata sayısı / Grup A – Inbook kitap okuması / Grup B: Klasik kitap okuması / Grup C (kontrol grubu) – kitap okunmamıştır)
- CCC-2 testi ise, uygulamalı desteğin (bağlam kullanımı ve sözsüz iletişim) sosyal ilişkiler üzerinde güçlü bir etkisi olduğunu ortaya koymuştur.
T1 zamanında, özellikle de Inbook kitapların okunduğu sınıfta bulunan iki dilli çocuklar grubunda, bağlamı kavrama, sözsüz iletişim, sosyal ilişkiler ve ilgi alanları gibi konularda önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Şekil 2: CCC-2 (Children’s Communication Checklist (Çocukların iletişimi kontrol listesi) – 2’nci yorum) – İletişimin pragmatik unsurları
(Şekildeki metinlerin çevirisi: CCC-2 iki dilli çocuklar Inbook Grubu
Aşağıdaki listede soldan sağa sırasıyla: Hitabet, sözdizim, anlambilim, tutarlılık, uygunsuz başlangıç, kalıplaşmış dil, bağlamın kullanımı, sözsüz iletişim, sosyal ilişkiler, ilgi alanları)
Kütüphane Ağı
Her iletişim aracı kendisine kullanım alanı verildiğinde ve günlük yaşamda, duygusal ilişkilerde, vatandaşlıkta, kültür ve eğlence alanında, anlatılarda insanlar arasındaki iletişimin temeli haline geldiğinde hayat bulur. Destekleyici iletişim sistemleri, CSCA’nın kişilerin yaşadığı yerlere kurulması için teşvik etmesiyle bölgelere entegre edilmiştir.
Kullanım alanlarının yaygınlaşmasında ve tanınmasında en değerli müttefiklerden biri kütüphaneler, dolayısıyla da orada çalışan ve kütüphanelerin ruhunu oluşturan insanlardır.
Verdello’daki belediye kütüphanesiyle geliştirilen önemli bir iş birliğinin ilk adımlarını Brugherio halk kütüphanesindeki yoğun planlama izlemiş ve böylece bu halk kütüphanesi, sürekli büyüyen sembol kitapların yayılmasını teşvik eden kütüphane ağının başvuru kaynağı haline gelmiştir.
Şekil 3: Verdello’daki ilk halk kütüphanesinden, Inbook kütüphane ağına uzanan yol.
Kütüphane ağı; okuyucuların organizasyonu, okuma fırsatlarının teşvik edilmesi, sosyal bağlama yönelik bilinçlendirici etkinlikler ve sergiler için bir platform sunar. Ayrıca, Inbook bölümünün kurulması ve yönetimiyle ilgili doğru uygulamaların paylaşılmasında önemli bir ortamdır.
Ayrıca bu ağ sayesinde, en güzel kitaplarını olası Inbook çevirileri için bu özgünlüğü sağlayan yayınevlerindeki telif haklarına saygı gösterilerek dayanışma ve kontrol protokolü temelinde Inbook paylaşımı da gelişir. Kütüphanelerle iş birliği yapan çeşitli ekiplerin yaptığı yatırım, daha geniş bir topluluğun sosyal sermayesi haline gelerek herkesin kullanımına sunulmaktadır.
Güncel olarak, Inbook kütüphane ağına bağlı 40 kütüphaneden ve Bolzano’dan Foligno’ya kadar kütüphanecilerden oluşan sistem 340 kitaptan oluşan ortak bir kataloğa sahiptir. Daha ayrıntılı bilgi için internet sitesine bakılabilir (rbinbook.eu).
Üretken Vatandaşlığın Unsurları Olarak Inbooklar ve Kütüphaneler
Inbook kitaplar, karmaşık iletişim ihtiyaçlarına sahip bireylerin yaşam ortamlarına yayılmaktadır. Bu kitapları vatandaşların kullanımına sunan kütüphanelerin kültürel ve sosyal faaliyetleri, okuma atölyeleri ve uyum sağlama programlarıyla kişilere rehberlik edilmektedir. Ayrıca, sınıftaki bazı çocuklar için metin üzerinde yapılan çalışmalar ve kilit kavramların sunulmasıyla, içeriklerin sembollere dönüştürülmesine odaklanan okul dönüşüm projeleri geliştirilmektedir. Bunun yanı sıra, kamusal alanlardaki bilgi ve yönlendirme araçlarının sembollere dönüştürülmesini amaçlayan iletişimsel erişilebilirlik projeleri, yerel yönetimlerle iş birliği içinde yürütülmektedir. Tüm bu çalışmalar, üretken vatandaşlığın önemli unsurlarını oluşturmaktadır.
“Üretken vatandaşlık,” toplum olmanın yeni yollarına doğru bir paradigma değişimidir. Herkesin yoksulluk ve eşitsizlikle mücadeleye katkı sunması, kişinin becerilerini “sosyal karşılık” olarak kullanması beklenir. Bu şekilde, sosyal yardımlardan yararlananlar işe aktif olarak katılıp birbirlerine yardım ederek sosyal bir getiri oluşturabilirler (Emanuela Zancan Vakfı, 2015).
Yardım modeli aşılarak engelli bireylere katılım hakkı tanınır; böylece bu bireyler yardımın nesnesi olmaktan çıkıp aktif birer özne haline gelirler.
Rezzato ve Ghedi’de engelli bireylere yönelik hizmet veren iki gündüz bakım merkezindeki engelli bireyler, yaptıkları çalışmaların sonuçlarını kütüphanenin mirası arasında yer alan Inbook’larda ve değişim protokolü üzerinden, RBI ağındaki daha birçok yerde de yayınlamışlardır.
Lecco’daki Manzoni Lisesi öğrencileri kendilerinin tasarladığı ve oluşturduğu, sembollerden oluşan 36 broşürü kütüphane, okul, sosyal sağlık merkezleri, kültürel alanlar gibi şehirdeki kamusal alanlarda dağıtmışlardır.
Engelli bireyler, uzun zamandır kendilerine kapalı olan kültür öğelerini artık ulaşabilecekleri biçimlerde bulabiliyorlar.
Bir kişi güven verildiğinde bunun bir sonucu olarak sosyal dışlanmaya maruz kalan ve aşırı yoksulluk içindeki bireylere yardımcı olma konusunda insanların güçlendirilmesi ve gerekli sosyal harcamaların geri dönüşü başlar. (Bezze, M. Innocenti, E., 2016). Bilinçli olarak kamusal alanda söz sahibi olan vatandaşlar, yaşadıkları toplumun tarihini yazarlar.
Inbook ve Yayıncılık
Inbook ve daha genel anlamda sembollerle yazılan kitaplarla ilgilenen yayıncılık sektörü uzun süredir sıkıntı yaşamaktadır; ancak 2017 yılında hazırlanan kitapların hızla arttığı görülmektedir.
Ericson Yayınları: Il Piccolo Principe (Küçük Prens), Pinocchio (Pinokyo), ADİS’le yazılmış üç hikâye seti: Paolo e i capelli ribelli (Paolo ve Asi Saçlar), Anna e l’altalena (Anna ve Salıncak), Luigi e il minestrone (Luigi ve Sebze Çorbası), Marco va in bicicletta (Marco Bisiklete Biniyor), Lisa e Matteo e il treno del sonno (Lisa ile Matteao ve Uyku Treni), Giulia e l’arcobaleno (Giulia ve Gökkuşağı), La talpa Clotilde e il suo formidabile naso (Köstebek Clotilde ve Müthiş Burnu), Clarabella, La gocciolina di rugiada (Çiy Damlası Clarabella), Appuntamento nello spazio (Uzayda Buluşma).
Storie Cucite Yayınları: Yxxy, una storia speciale (Yxxy, Özel Bir Hikâye), il segreto non segreto (Sır Olmayan Sır).
Corsieo Yayınları: Il pinguino senza frac (Fraksız Penguen)
Ve yayın zamanda yayınlananlardan,
Meridiana Yayınevi: Il Diario di Anna Frank Anna (Frank’ın Hatıra Defteri)
Teka Yayınevi: I promessi sposi (Nişanlılar)
Homless Book Yayınevi: Una scorpacciata di carote (Havuç Ziyafeti), Che paura Sam (Sam Ne Kadar Da Korkuyor), No, le unghie no (Hayır Tırnaklar Olmaz)
Il Papero Yayınevi: La scimmia abbracciona (Sarılan Maymun), Animali in cerca di amici (Arkadaş Arayan Hayvanlar)
Bertoni Yayınevi: Buon appetito (Afiyet Olsun)
La Vita Felice: La nave (Gemi), Il pullman (Otobüs), Fragomino dorme senza ciuccio (Fragomino Emziksiz Uyuyor), Fragomino fa il bagnetto (Fragomino Banyo Yapıyor), Martina gioca (Martina Oyun Oynuyor), Martina si veste (Martina Giyiniyor)
Düzenlenen Inbook’ların listesi için:
http://csinbook.altervista.org/documents/Bibliografia%20Inbook.pdf
Bunlara ek olarak, farklı bir simgeleştirme yöntemi kullanılan Camilla Yayınevinin kitap serisi (Che rabbia [Ne Öfke], Le parole di Bianca sono farfalle [Bianca’nın Sözleri Kelebek], Lindo Porcello [Domuzcuk Lindo], Il piccolo coniglio bianco [Küçük Beyaz Tavşan], Piccolo uovo [Küçük Yumurta], La scatola gialla [Sarı Kutu]) ve Uovonero Yayınevini Pesci Parlanti (Konuşan Balık) serisi de bulunmaktadır.
Böylece, Birleşmiş Milletler Engelli Hakları Sözleşmesi’nin hükümleri konusunda bilinçlenmeye başlayan okurlar için bir seçim imkanı sunulmuştur.
İnsanların insanlığı iletmeye çalıştığı kırılgan yapılar; kırılgan ama gerekli iletişim araçları.
Milano, 2018 Mayıs
Kaynakça
- Binger C, Light J., 2008, The Morphology and Syntax of Individuals who use AAC: Research Review and Implications for Effective Practice, Augmentative and Alternative Communication Cilt. 24 , Iss. 2, 2008
- Causa P. e Manetti S Evidenze degli effetti della promozione della lettura nelle cure primarie, “Quaderni ACP”, cilt.10(6), 2003 sayfa.42-46.
- Costantino, M.A. (2011). Costruire libri e storie con la CAA. Trento: Erikson.
- Costantino M.A., Marini M., Bergamaschi E. e Lanzini L. (2006), Dal “libro su misura” alla “biblioteca di tutti”, “Quaderni ACP”, cilt. 13(5), sayfa.199-203.
- Jalla C., Veruggio G., Schiaffino A., Castellano L. e Cassinelli L. (a cura di) (2003), Collana “Libri per bambini molto speciali”, Roma, Editori Riuniti.
- Nati per leggere (2008), Nati per leggere: una guida per genitori e futuri lettori, Roma, AIB, 3’üncü baskı
- Ronfani L, Sila A, Malgaroli G., Causa P. e Manetti S. (2006), La promozione della lettura ad alta voce in Italia. Valutazione dell’efficacia del progetto nati per leggere, Quaderni ACP, cilt.13, sayfa.187-94.
- Zuckerman B. e Augustyn M. (2011), Books and Reading: Evidence-Based Standard of Care Whose Time Has Come, “Academic Pediatrics”, cilt.11, sayfa.11–17.
- Shepherd T.A., Stacy McDougall S. (2008), Communication Access in the Library for Individuals who use Augmentative and Alternative Communication, AAC, Cilt. 24 , Iss. 4, sayfa 313-322
- Detti E. (2012), Piccoli lettori crescono: come avvicinare bambini e ragazzi alla lettura, Trento, Erickson
- Picherle S.B. (2013), Formare lettori, promuovere la lettura: riflessioni e itinerari narrativi tra territorio e scuola, Milano, Angeli
- Ramonda C. (2013), La biblioteca per ragazzi, Milano, Editrice Bibliografica
- Levorato M.C. (2000), Le emozioni della lettura, Bologna, Il Mulino
- Sola S., Terrusi M. (a cura) (2009), La differenza non e’ una sottrazione : libri per ragazzi e disabilita’ / ideazione Ibby Italia, in collaborazione con Lapis edizioni, Roma, Lapis
- Magni E., Ungari M., Denti C., Conti C.A., Costanzi L. e Introzzi R., (2014) Storie con la CAA 3 : tre IN-book per bambini di 3-6 anni, Trento, Erickson, inserito nella selezione Outstanding books for young people with disabilities IBBY 2015
- IFLA, Libraries for children and young adults section (2004), Linee guida per i servizi bibliotecari per ragazzi: i servizi bibliotecari per ragazzi oggi più importanti che mai per i bambini, i ragazzi e le loro famiglie in tutto il mondo, Roma, Associazione Italiana Biblioteche
- Bezze M., Innocenti E. (2016) Non posso aiutarti senza di te: risultati di pratiche generative, in “Studi Zancan”, 4, sayfa. 12-18.
Makalede alıntılanan ürtken vatandaşlık örnekleri:
- Associazione Gis, Reggio Emilia, Traduzione in simboli della Costituzione italiana nella versione easy to read
- Il paese di Chicistà, Roberto Piumini, Versione tradotta in simboli dall’equipe di Rezzato con illustrazioni a rielaborate dai CDD di Rezzato e Ghedi
- Potenziare le capacità espressive. Apprendere, comprendere, comunicare, includere con la CAA, Progetto di alternanza scuola lavoro della Classe 3^C del Liceo linguistico Manzoni di Lecco in collaborazione con Aspoc
İtalyancadan Türkçeye Çeviren: S. İpek Ortaer Montanari
Düzeltmen: Fatih İkiz
Kaynak Metin: (Çevrimiçi) Centro Studi InBoo, http://csinbook.altervista.org/gli-inbook/ , 03.12.2024.
